Hayatın Trajik Duygusu- Miguel De Unamuno

Unamuno'nun felsefi düşüncelerinin; hayata, dine, aşka bakışının bir dışavurumu olan bu eser, özellikle isminden dolayı beni benden aldı ve keyifli bir okuma süreci yaşattı. Karamsarlığımla örtüşen insanları, yazarları ve onlarla çıktığım yolculukları hep sevmişimdir zaten. Hayatın Trajik Duygu'sunu okumak da öyle bir yolculuk oldu benim için. Fakat açık söylemeliyim ki "felsefe tarihi" hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmayan, her filozof yahut felsefi akım hakkında ancak birkaç cümle kurabilecek olanlar için, zor bir eser bu. Ben zorlandım ve okurken zaman zaman başka kaynakları kurcalama ihtiyacı hissettim. Böyle olması daha da keyifliydi esasında. Genel itibariyle, en çok trajik yaklaşımını ve aşk anlayışını sevdim Unamuno'nun. Dini görüşlerine, Katolik Kilisesi'ni övdüğü bölümlerin büyük bir kısmına muhalif olduğumu söyleyebilirim. Ayrıca iflah olmaz bir feminist
olduğumdan, filozofların geneliyle aram kötüdür ve bu durum Unamuno söz konusu olduğunda da değişmedi; "kadın boyun eğer" yaklaşımı haliyle sinir bozucuydu fakat bunlara da artık alıştım ve daha da trajik olanı- anladım.

Unamuno'nun felsefesinin temelde "ölümsüzlük" kavramına dayandığını düşünmekteyim. Çünkü aklınıza gelebilecek her konuyu- aşk dahil- bir şekilde ebediyete ve ölüm sonrası hayata bağlamayı, üstelik de kendi içinde haklı gerekçelerle bağlamayı başarmış kendisi. Okumadan evvel, eğer bilgi sahibi değilseniz, biraz varoluşçu felsefe hakkında okumanızı öneriyorum. Sartre varoluşçuluğun tanrıtanımaz kanadında yer alıyorsa, Unamuno tam tersi istikamette duruyor ve Tanrı'yı bireysel varlığının ve ölümsüzlük arzusunun en kutsal noktasına yerleştiriyor.

"Kilise hayatı savunur. Kilise Galileo'ya karşı çıktı ve doğru da yaptı, çünkü buluşu, başlangıcından insan bilgisinin tasarrufuna uyarlanışına kadar, evrenin insan için yaratıldığı insanmerkezci inancını kırmaya yönelikti. Darwin'e karşı çıktı ve doğru da yaptı, çünkü Darwinizm, insanın özellikle ebedi olmak için yaratılan sıra dışı bir hayvan olduğu yönündeki inancımızı kırmaya yönelikti." diyor Miguel de Unamuno. Katılmak ya da muhalif olmak sizin elinizdedir ancak genel itibariyle Unamuno'nun Katolik Kilisesi'ni haklı çıkaracak bir sebebi hep var. Beni şaşırtan onun, "kilise karşıtı" olarak lanse edilmesi. Belki de her şeyi yanlış anlamışımdır.

"Yalnızca çelişkilerle ve çelişkiler için yaşadığımız için hayat bir trajedidir ve trajedi ise bir zafer veya zafer umudu olmayan daimi bir mücadele olduğu için bir çelişkidir."

"Evet, evet, anlıyorum; muazzam bir toplumsal faaliyet, güçlü bir medeniyet, çokca bilim, çokca sanat, çokca sanayi, çokca ahlak ve dünyayı endüstriyel harikalarla, büyük fabrikalar, yollar, müzeler, kütüphanelerle doldurduğumuzda tüm bunların önüne yorgunluktan serileceğiz; peki bunlar kime kalacak? İnsanlar mı bilim için, yoksa bilim mi insanlar için yaratılmıştır?"

"Gençken ve hatta çocukken, cehennemin o dokunaklı tasvirleri beni hiç etkileyemedi, çünkü o zamandan bu yana hiçbir şey bana hiçliğin kendisinden daha korkunç gelmemiştir."

"İnsan, insan olduğu için, bilinç sahibi olduğu için, bir eşeğe veya yengece nazaran hasta bir hayvandır. Bilinç bir hastalıktır."

"Kuşkunun hep daha güneşli kısmına bağlı ol, İnanç kalıplarının ötesinde bir İnanca tutun!"

"Çünkü yaşamak bir şey, bilmek başka bir şeydir. Görüleceği gibi belki de ikisinin arasında öyle bir karşıtlık vardır ki hayati olan her şey yalnızca akıl dışı değil akıl karşıtıdır denilebilir; akli olan her şey de hayati olanın karşıtı. Bu ise hayatın trajik duygusunun temelidir."

"Tanrım, akıl ve hayatı birbiriyle bağdaştırmak istediğimizde ne çelişkiler yaşanıyor!"

"Her bir insan bütün insanlıktan daha değerlidir ve herkes bir birey için kendini feda etmedikçe, bir bireyin herkes için kendini feda etmesinin anlamı yoktur."

"Etimden kopmam gerektiği düşüncesi karşısında dehşete kapılıyorum, fakat hissi ve maddi olan her şeyden, her türlü tözden kopmam gerektiği düşüncesi karşısında daha da dehşete kapılıyorum."

"Kendine son derece acıdığı için, her türlü acımadan nefret etti."

"Olaya hangi yönden bakılırsa bakılsın, her zaman aklın bireysel ölümsüzlük arzumuzla karşı karşıya geldiği ve ters düştüğü sonucuna varılır. Akıl tam anlamıyla hayatın düşmanıdır."

"Eğer bir gün var olmayı bırakmak acı veriyorsa, hep kendin olmayı sürdürmek, aynı zamanda başkası olamadan yalnızca kendin olmak, aynı zamanda başkaları olamamak, herkes olamamak belki daha çok acı verir."